عده‌ی زیادی از تاریخ‌نگاران ریشه ساز کمانچه را غژک می‌دانند. ساز غژک پیش از ورود اسلام به ایران در کشور ما وجود داشته است و هنوز در برخی نقاط مانند سیستان و بلوچستان استفاده می‌شود،البته این ساز سیم‌های زیادی داشته و می‌توان کمانچه را نسخه اصلاح‌شده و یا برگرفته از آن دانست.
در کتاب سرگذشت موسیقی ایران، روح الله خالقی کمانچه را تکامل یافته ساز رباب می‌داند.
کمانچه در ترکمن با نام قیچاق، در کرمانشاه به نام موکش، در لرستان به نام تال و در عربی کمنجا و کمنجه گفته می‌شود.
در کتاب موسیقی و موسیقی‌دان‌ها ، پروفسور آلبرلاوینیاک، قدیمی‌ترین ساز، سازی است که با آرشه نواخته می‌شده‌است و حدود 5 هزار سال قبل از میلاد مسیح، در زمان راوانا پادشاه سیلان ابداع شده‌است.
ابونصر فارابی در کتاب موسیقی الکبیر در قرن چهارم هجری، برای اولین بار از کمانچه با نام عربی رباب یاد می‌کند. در زمان صفویه و قاجاریه نیز جز سازهای اصلی و رسمی موسیقی ایران بوده‌است.
جالب است بدانید اولین صدای ضبط شده از کمانچه به قرن 20 میلادی برمی‌گردد.
کمانچه در آذرماه 1396 با همت سازمان میراث فرهنگی در سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌است.
کاسه ساز کروی و توخالی و معمولاً از جنس چوب توت است که به صورت ترکه‌ای (تکه‌های باریک چوب که در کنار هم چسبانده می‌شود) ساخته می‌شود.
تا پیش از ورود ویولن به ایران، جنس سیم‌های کمانچه ابریشمی یا از روده تابیده شده حیوانات بود و توانایی گرفتن کوک بالا را نداشت. پس از ورود ویلن به ایران، سیم‌های ویلن جایگزین سیم‌های کمانچه شد.
این ساز جزو دسته سازهای زهی کششی است.کمانچهٔ امروزی دارای ۴ سیم می‌باشد. کمانچه در زمان قدیم تنها سه سیم داشته و پس از ورود ویولن به ایران به تقلید از آن سیم چهارم به آن افزوده شده‌است. این سیم‌ها به موازات درازای ساز گستردگی دارد و آوای آن خیلی خوش و دلکش اما کمی اصطلاحاً تودماغی می‌باشد
